κόκκος

ο (AM κόκκος)

1. πολύ μικρού μεγέθους καρπός που συνήθως μαζί με άλλους αποτελεί τον κυρίως καρπό, όπως τού σιταριού, τής ροδιάς, τής παπαρούνας κ.ά. φυτών, σπυρί («τοσοῡτο πλῆθος γενέσθαι, ὅσοι ἐν τῇ ῥοιῇ κόκκοι», Ηροδ.)

2. μτφ. ελάχιστη ποσότητα, «κουκούτσι» («νόου δέ μοι οὐκ ἔνι κόκκος», Τίμων)

νεοελλ.

1. ο ξυλώδης πυρήνας μερικών καρπών, το κουκούτσι

2. κάθε μικρός σφαιροειδής όγκος ή μόριο ή τρίμμα («κόκκος άμμου»)

3. μικρή σφαιρική διόγκωση ή ανωμαλία μιας επιφάνειας

4. (στο παρελθόν) μονάδα βάρους ίση με 0,06 τού γραμμαρίου

5. βοτ. το σπέρμα μερικών φυτών, κυρίως τών δημητριακών

6. ζωολ. γένος εντόμων τής οικογένειας τών κοκκιδών

7. (μικρβλ.) μικρόβιο στρογγυλού σχήματος, συνήθως παθογόνο

8. τεχνολ. αριθμός που χαρακτηρίζει ένα λειαντικό μέσο, όπως το σμυριδόπανο, το γυαλόχαρτο κ.ά. και συγκεκριμένα τη λεπτότητα τών σωματιδίων που τό αποτελούν

9. (φωτογρ.) σωματίδιο τών φωτοευαίσθητων αλάτων τού αργύρου, που περιέχονται στο επίστρωμα τής ζελατίνης, το οποίο αποτελεί τη φωτοευαίσθητη επιφάνεια

μσν.

1. είδος κόκκινης βαφής

2. κουκί

αρχ.

1. ημίπτερο ζωύφιο που προσκολλάται στη βαλανιδιά και από το οποίο παράγεται το κόκκινο χρώμα, η κοχενίλλη

2. το κόκκικο χρώμα

3. ο πρίνος, το πουρνάρι

4. καταπότι, χάπι

5. στον πληθ. τὰ κοκκία

οι όρχεις

6. (κατά τον Ησύχ.) το γυναικείο μόριο, το αιδοίο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Άγνωστης ετυμολ., πιθ. δάνεια λ. μεσογειακής προελεύσεως. Το διπλό -κ- ίσως οφείλεται σε εκφραστικό αναδιπλασιασμό τής καθημερινής γλώσσας.

ΠΑΡ. κόκ(κ)αλον, κόκ(κ)αλος, κοκκάριον, κοκκίζω, κόκκινος, κοκκίο(ν), κόκκων, κοκκωτός

αρχ.-μσν.

κοκκηρός, κοκκίς

νεοελλ.

κοκκώδης.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) κοκκοθραύοτης, κοκκολογώ

αρχ.

κοκκοβαφία, κοκκολάχανον, κοκκολέκτης, κοκκονάριον

αρχ.-μσν.

κοκκοβαφής, κοκκόδαφνον

μσν.

κοκκόριζον

νεοελλ.

κοκκοθλάστης, κοκκολό(γ)ι. (Β' συνθετικό) δίκοκκος, μονόκοκκος, σκληρόκοκκος

αρχ.

αγνόκοκκος, δαφνόκοκκον, καλίκοκκος, ξυλόκοκκον, πυκνόκοκκον, τρίκοκκος, χρυσόκοκκος

νεοελλ.

αδρόκοκκος, γονόκοκκος, διπλόκοκκος, εντερόκοκκος, εχινόκοκκος, λεπτόκοκκος, μαυρόκοκκος, μελιτόκοκκος, πνευμονόκοκκος, σταφυλόκοκκος, στρεπτόκοκκος, χαλαζόκοκκος, χονδρόκοκκος, ψιλόκοκκος].